Obxectivos: a) analizar o coñecemento científico dispoñible sobre a IMRT, en termos de efectividade e seguridade, en comparación cos tratamentos de radioterapia conformada. b) Obter información sobre os medios necesarios para levar a cabo a técnica, tanto materiais como humanos e realizar unha aproximación á estandarización da técnica.
Métodos: realizouse unha revisión sistemática da literatura científica (ata marzo de 2004) nas seguintes bases de datos: Medline, Embase, HTA, DARE, NHS EED e colaboración COCHRANE, entre outras. A selección dos artigos, conforme a uns criterios establecidos previamente, foi realizada por tres revisores mentres que a lectura crítica e a valoración da súa calidade levouse a cabo por dous, ambos os procesos foron realizados de forma independente. Doutra banda, e para o cumprimento do segundo obxectivo, enviáronse dous cuestionarios aos centros españois que están a aplicar a IMRT. O primeiro deles trataba de coñecer a situación e medios dos que dispoñen devanditos centros e co segundo tentábase realizar unha aproximación á estandarización da IMRT para o tratamento de tumores en dúas localizacións: próstata e cabeza-colo. Como complemento celebrouse unha reunión de traballo á que asistiron, entre outros, os profesionais que responderon os cuestionarios e na que se redactaron as conclusións finais da devandita estandarización.
Resultados: na revisión sistemática que forma parte deste traballo incluíronse catro artigos. Destes, tres analizan os resultados terapéuticos da IMRT fronte á radioterapia conformada no tratamento do cancro de próstata localizado e un no cancro de orofaringe. Todos eles son estudos retrospectivos. Soamente dous dos artigos achegan resultados de efectividade. No cancro de próstata, Kupelian et ao atopan unha diferenza estatisticamente significativa entre as dúas técnicas nos resultados relacionados coa calidade de vida en canto á esfera sexual (medida a través do cuestionario de calidade de vida EPIC), atopando mellores resultados naqueles pacientes tratados con IMRT e non observan diferenzas significativas entre as dúas técnicas na supervivencia libre de recaída bioquímica. No tratamento do cancro de orofaringe, Chao et al, atopan diferenzas significativas na supervivencia libre de enfermidade e na supervivencia global aos dous anos do tratamento, observándose os mellores resultados no grupo tratado con IMRT.
Nos tres artigos que fan referencia ao cancro de próstata localizado, non se atoparon diferenzas estatisticamente significativas entre as dúas técnicas en canto á toxicidade aguda ou tardía urinaria ou genitourinaria. Kupelian et ao e Zelefsky et ao tampouco atopan diferenzas estatisticamente significativas entre unha técnica e outra para a toxicidade rectal aguda pero si presentan resultados máis favorables nos pacientes tratados con IMRT en relación coa toxicidade rectal tardía grao 2. No estudo que inclúe pacientes diagnosticados de cancro de orofaringe apréciase que non existen diferenzas en canto á toxicidade aguda entre as dúas técnicas, con todo acháronse diferenzas estatisticamente significativas a favor da IMRT para a toxicidade tardía a nivel da glándula salival.
Polo que respecta á situación da IMRT no noso país, sinalar que ata o enchemento do primeiro cuestionario (maio 2004) tratáronse 1.028 pacientes. A maior parte dos centros españois dispoñen de planificadores 3D, acelerador lineal e TC-simulador e realizan IMRT estática. Todos os centros que responden o cuestionario realizan un control de calidade específico de IMRT. Na reunión de consenso chegouse a unha aproximación á estandarización da técnica para o cancro de próstata e de cabeza e pescozo (ver táboas-resumen en páxinas seguintes).
Discusión: os resultados obtidos na revisión sistemática son de pouca validez para a elaboración dunhas conclusións rigorosas, debido á baixa calidade metodolóxica dos estudos. Ningún dos artigos explica con precisión a metodoloxía seguida para a selección dos pacientes observándose ademais unha gran variabilidade en canto á duración do período de seguimento. Doutra banda ningún estudo describe o modo de execución da técnica de comparación, presentando unicamente datos sobre a dose e a fracción administrada.
En canto á situación da IMRT en España observamos que a maior parte dos centros españois dispoñen dos requisitos necesarios para a realización da IMRT pero varían no grao e frecuencia de utilización e nos seus programas de control de calidade. Atopáronse diferenzas tamén no establecemento dos volumes e marxes e naqueles aspectos relacionados coas contraindicacións para levar a cabo a técnica. Na reunión de consenso dos profesionais que levan a cabo a técnica establecéronse uns criterios mínimos para a realización da técnica.
Conclusións e recomendacións: a evidencia científica sobre a eficacia e a seguridade da IMRT en comparación coa radioterapia conformada é escasa e de baixa calidade, o que limita o establecemento de conclusións rigorosas. Son necesarios estudos prospectivos comparativos que valoren a efectividade e custo-efectividade da IMRT fronte á radioterapia conformada.
No noso país obsérvase certa variabilidade nalgúns aspectos prácticos da IMRT. O seguimento das recomendacións establecidas neste proxecto de investigación, froito do consenso dos profesionais, axudará ao establecemento dunha práctica clínica estandarizada -asegurando a calidade- e unha mellor valoración dos resultados da intervención clínica.